Có một ngày nào đó, giữa cái nắng oi nồng của tháng tám, ta thấy những khuôn viên đại học bỗng rộn ràng bước chân mới. Những gương mặt còn non trẻ, mắt sáng long lanh, tay ôm hồ sơ nhập học, tay cầm ly nước vội vàng chưa kịp uống. Đó là mùa tân sinh viên về trường – mùa của những bắt đầu vừa háo hức vừa lo âu. Đại học, trong tưởng tượng của nhiều bạn trẻ, giống như một cánh cửa rộng mở dẫn đến tri thức, tương lai và cả sự trưởng thành. Nhưng nếu nhìn từ một góc khác – góc nhìn văn hóa – thì đại học không chỉ là nơi “học” theo nghĩa truyền thống, mà còn là một môi trường văn hóa đặc thù, nơi con người phải học cách sống, cách ứng xử, cách tự tạo dựng bản thân.
Trường Đại học Bình Dương luôn tìm kiếm các đối tác chiến lược uy tín, chuyên môn cao để sinh viên dễ dàng tiếp cận được các công nghệ mới.
Nói đến văn hóa, ta thường nghĩ đến những gì to lớn, mang tính truyền thống, như văn hóa dân tộc, văn hóa lễ hội, văn hóa ứng xử nơi công cộng. Nhưng thật ra, bất kỳ môi trường nào cũng có “văn hóa” của riêng nó, và đại học cũng vậy. Văn hóa đại học chính là bầu không khí, là những quy tắc ngầm, là nếp sống, nếp nghĩ, cách giao tiếp, cách làm việc mà mỗi sinh viên phải tiếp xúc và dần thích nghi. Và khi ta nhìn đại học bằng con mắt văn hóa, mọi chuyện bỗng trở nên dễ hiểu hơn: Vì sao có những bạn dễ hòa nhập, có những bạn lại loay hoay lạc lõng? Vì sao có người tận dụng được 4 năm để trưởng thành rực rỡ, còn có người lại lướt qua như một giấc mơ nhạt nhòa?
Sinh viên Trường Đại học Bình Dương trong giừo sinh hoạt tự học tại lớp.
Ngày đầu vào giảng đường, ai cũng có chung một cảm giác: rộng lớn quá, lạ lẫm quá. Lớp học không còn là căn phòng nhỏ 40–50 người, mà có thể là cả hội trường vài trăm sinh viên. Thầy cô không còn gọi tên từng người, không kiểm tra bài tập từng ngày, mà trao cho bạn sự tự do và cả trách nhiệm. Ở đây, văn hóa tự chủ lên ngôi. Sinh viên đại học phải học cách quản lý bản thân, từ việc chọn môn, sắp xếp lịch học, đọc tài liệu, làm bài tập nhóm, cho đến việc kiểm soát thói quen sống. Văn hóa tự chủ ấy không hề dễ dàng, nhưng chính là bài học đầu tiên để một người trẻ bước vào thế giới trưởng thành.
Nhưng đại học không chỉ có chuyện học. Nó còn là một “xã hội thu nhỏ”, nơi bạn gặp gỡ hàng nghìn con người đến từ nhiều vùng miền, với giọng nói, thói quen, phong cách sống và suy nghĩ khác nhau. Cái va chạm đầu tiên trong ký túc xá – khi bạn miền Trung quen ăn cay ở cùng phòng với bạn miền Bắc thích ăn nhạt, hay bạn miền Tây hiền lành ở chung với bạn miền Nam cá tính – cũng là một “bài học văn hóa”. Từ những điều nhỏ nhặt như chia nhau cây quạt, phân công trực phòng, cho đến những chuyện lớn hơn như sự tôn trọng, biết lắng nghe và chấp nhận điều khác biệt – tất cả đều dạy ta trưởng thành. Đại học, dưới góc nhìn văn hóa, chính là hành trình học cách chung sống cùng người khác.
Ở giảng đường đại học, văn hóa học thuật lại hiện ra như một bức tranh khác. Sinh viên được khuyến khích tranh luận, nêu ý kiến, phản biện – điều mà thời phổ thông ít khi làm. Văn hóa học thuật ấy buộc ta phải học cách đọc nhiều hơn, suy nghĩ sâu hơn, và nói năng hành xử có trách nhiệm hơn. Mỗi bài thuyết trình, mỗi buổi seminar, mỗi cuộc trao đổi với giảng viên đều là cơ hội để ta rèn giũa mình, tích lũy thêm được nhiều kiến thức, tri thức và trải nghiệm quý báu. Dần dần, bạn sẽ nhận ra: cái quý giá không phải chỉ là kiến thức từ sách vở, mà là khả năng tự học, tư duy độc lập và tinh thần cầu thị – những thứ làm nên bản lĩnh của một người trưởng thành. Và quan trọng hơn, chính sự cởi mở trong học thuật sẽ giúp bạn biết lắng nghe ý kiến trái chiều, biết chấp nhận sự khác biệt và học cách lớn lên từ đó, thay vì chỉ giữ khư khư quan điểm của riêng mình.
Song song với học thuật là văn hóa sống. Cuộc đời sinh viên nhiều khi giống như một “xưởng thử nghiệm” để ta tập làm người lớn: quản lý tài chính, tự lo cơm nước, sắp xếp thời gian, cân bằng giữa học và chơi. Nhiều bạn lần đầu xa nhà mới thấy mình chưa từng nấu nổi một bữa cơm, chưa từng tự đi khám bệnh, chưa từng biết giá điện, giá nước. Thế nhưng chính những điều ấy lại là trải nghiệm quý giá. Đại học dạy ta rằng tri thức không chỉ nằm trong sách vở, mà còn nằm trong từng buổi chợ sáng, từng ngày chờ xe bus, từng lần thất bại khi làm dự án nhóm không kịp deadline. Văn hóa sống trong môi trường đại học là như vậy – vừa khắc nghiệt vừa dịu dàng, vừa làm ta mệt mỏi vừa cho ta những kỷ niệm suốt đời – suốt đời không quên.
Một điều đặc biệt nữa mà nhiều bạn trẻ chỉ nhận ra sau một thời gian gắn bó với giảng đường, đó chính là văn hóa kết nối. Đại học chưa bao giờ chỉ là một câu chuyện cá nhân, đóng khung trong điểm số hay những giờ ngồi trong lớp. Nó giống như một tấm thảm lớn được dệt nên từ vô số sợi chỉ khác nhau – bạn bè cùng lớp, thầy cô, đàn anh đàn chị, các câu lạc bộ, hội nhóm… Từng mối quan hệ là một mắt xích, từng cuộc trò chuyện ngắn ngủi đôi khi lại mở ra những cánh cửa dài lâu. Và nếu để ý, ta sẽ thấy môi trường đại học khéo léo nuôi dưỡng những mối liên kết ấy mỗi ngày, từ một buổi thảo luận nhóm cho đến một lần tình cờ ngồi cạnh nhau trong thư viện. Trong xã hội hiện đại, đôi khi những kết nối ấy còn quý hơn cả một tấm bằng. Tấm bằng có thể mở cho ta một cánh cửa, nhưng chính con người mới là người đồng hành cùng ta trên những chặng đường dài. Văn hóa kết nối dạy ta cách mở lòng, không khép kín trong vùng an toàn nhỏ bé của mình. Nó dạy ta xây dựng quan hệ lành mạnh, nơi sự tôn trọng và lắng nghe trở thành gốc rễ; dạy ta biết hợp tác để cùng nhau tiến bộ thay vì ganh đua khốc liệt. Có thể một ý tưởng tuyệt vời nảy sinh trong một buổi cà phê với bạn cùng lớp, một cơ hội nghề nghiệp đến từ lời giới thiệu của đàn anh, hay một trải nghiệm trưởng thành xuất phát từ một hoạt động tình nguyện với câu lạc bộ. Điều quý giá nhất, có lẽ, chính là sự thấm thía rằng: Không ai có thể đi một mình trong hành trình này. Mỗi người bạn, mỗi người thầy, mỗi mối liên hệ dù lớn hay nhỏ đều trở thành một phần trong hành trang của ta. Và rồi một ngày, khi quay lại nhìn, ta nhận ra rằng những sợi dây vô hình ấy mới chính là “tài sản” bền vững nhất mà quãng đời sinh viên để lại.
Nhìn từ góc độ văn hóa, đại học không chỉ là một chặng học tập đơn thuần, mà còn là một không gian sống, một “trường đời thu nhỏ” nơi mỗi ngày ta lại được thử sức với những trải nghiệm mới. Trên giảng đường, ta học cách lắng nghe và bày tỏ, học cách kiên nhẫn trước những bài tập khó nhằn, học bao dung với sự khác biệt của bạn bè, và học cả cách yêu thương, chăm sóc chính mình. Đại học cũng không phải là bức tranh toàn màu hồng. Sẽ có lúc ta thấy cô đơn, thấy bài vở chồng chất, thấy thất bại trong một mối tình hay một dự án ấp ủ. Nhưng chính những va vấp ấy lại dệt nên màu sắc chân thật của tuổi trẻ: có buồn, có vui, có vấp ngã và trưởng thành. Đó mới là giá trị văn hóa sống động mà đại học mang lại.
Đối với các tân sinh viên, có lẽ điều quan trọng nhất khi bước vào cánh cửa đại học là đừng quá lo sợ, cũng đừng quá vội vàng. Hãy xem bốn năm học như một chuyến đi dài, mà trên chuyến đi ấy, văn hóa đại học chính là tấm bản đồ dẫn lối. Bản đồ ấy không vẽ sẵn cho bạn đường đi chính xác, nhưng nó cho bạn những tín hiệu, những gợi ý để bạn không lạc lối. Khi hiểu rằng mỗi va chạm, mỗi thử thách, mỗi buổi học dài, mỗi lần tranh luận với bạn bè hay thậm chí một lần thi trượt cũng đều mang trong mình ý nghĩa, bạn sẽ thấy hành trình này không còn đáng sợ, mà trở thành một trải nghiệm quý giá. Đại học sẽ mở ra trước mắt bạn vô vàn cánh cửa – bạn bè mới, kiến thức mới, những câu chuyện mới để nhớ. Điều quan trọng là hãy mở lòng để đón nhận. Hãy cho phép mình sai, cho phép mình sửa, cho phép mình thử. Bởi chính trong những lần vấp ngã ấy, bạn sẽ học được cách đứng dậy, học cách mỉm cười với khó khăn, và dần viết nên câu chuyện riêng của đời mình – một câu chuyện mà sau này khi nhớ lại, bạn sẽ thấy tự hào vì đã sống trọn vẹn tuổi trẻ.
Cuối cùng, học đại học từ góc nhìn văn hóa là học cách trở thành một phần của cộng đồng, đồng thời vẫn giữ gìn được bản sắc cá nhân. Đó là học cách hòa nhập mà không hòa tan, học cách tự tin mà không kiêu căng, học cách cứng cỏi mà vẫn dịu dàng. Để rồi, sau 4 năm trải nghiệp môi trường đại học, một ngày nào đó khi bước ra khỏi cổng trường, bạn sẽ nhận ra: thứ bạn mang theo không chỉ là tấm bằng, mà là một hành trang văn hóa sống động – hành trang giúp bạn đi xa hơn trong bất cứ môi trường nào. Và có lẽ, đó mới chính là “giá trị thật” của những năm tháng sinh viên./.
(Viết tặng các Tân sinh viên Khóa 28 của BDU)
Phòng BĐCL&KT
